Lần đầu tiên kể từ sau khi Chiến tranh Thế giới lần thứ Hai kết thúc, một cuộc triển lãm riêng về Adolf Hitler được tổ chức tại Đức. Cuộc triển lãm mang tựa đề “Hitler và người Đức.
Cộng đồng quốc gia và bạo lực” bắt đầu mở cửa tại Berlin vào tuần trước trong sự lo lắng của các nhà tổ chức về phản ứng tiêu cực của những nạn nhân dưới thời phátxít hay sự “phấn khích” từ phía các tổ chức tân phátxít đang tồn tại.
Để hạn chế thấp nhất những rủi ro có thể xảy ra, các chuyên gia tại Bảo tàng Lịch sử Đức đã rất thận trọng trong từng chi tiết nhằm khắc họa hình ảnh nhà độc tài phátxít dưới lăng kính tiêu cực nhưng vẫn rất chân thực. Ngay từ khi ý tưởng về cuộc triển lãm này bắt đầu được hình thành từ sáu năm trước, Giáo sư Hans-Ulrich Thamer - trưởng nhóm curator của bảo tàng - đã luôn cảnh báo về khả năng thông điệp đưa ra của cuộc triển lãm có thể “cố tình” bị hiểu sai lệch. Theo ông, cần phải thực hiện tối đa mọi nỗ lực để tránh việc cuộc trưng bày trở thành một dịp tôn vinh Hitler. “Chúng tôi không thể tạo ra bất kỳ cơ hội nào để mọi người nảy sinh sự cảm thông với nhà độc tài”, Thamer cho biết. Thậm chí, tiêu đề ban đầu “Hitler” - được cho là đơn giản nhưng lại có phần mơ hồ - đã bị thay thế bằng cái tên dài hơn nhưng lại truyền tải được chính xác những gì nhà tổ chức muốn nói.
“Hitler và người Đức. Cộng đồng quốc gia và bạo lực” tái hiện những sự kiện đáng ghi nhớ cũng như “cỗ máy” tuyên truyền dưới thời Hitler, bao gồm các bức bưu thiếp, huy hiệu, tranh vẽ, miếng lót bia có biểu tượng phátxít, chụp đèn, tượng Hitler... Tuy nhiên, người xem sẽ không được nghe bất kỳ âm thanh nào liên quan bởi vì những ghi âm các bài phát biểu của Hitler không được trưng bày. Một bức chân dung vào năm 1939 hiện thuộc quyền sở hữu của quân đội Mỹ, trong đó Hitler “tạo dáng” như một anh hùng chiến thắng cũng không được đưa ra. “Những hiện vật như thế sẽ vượt quá giới hạn cho phép” - Giáo sư Thamer giải thích.
Tuy nhiên, một điều đáng chú ý là cùng thời gian khai mạc cuộc triển lãm, kết quả một cuộc nghiên cứu thị trường chỉ ra rằng 1/10 người dân Đức muốn có một nhà lãnh đạo quốc gia “quyền lực” hơn - một “Führer” (theo tiếng Đức có nghĩa là “nhà lãnh đạo” nhưng vẫn thường được dùng để chỉ Hitler). Hơn 35% số người được hỏi cảm thấy nước Đức đang bị “lấn át một cách nguy hiểm” bởi người nước ngoài.
Cuộc triển lãm này hiển nhiên không phải là những nỗ lực đầu tiên của người Đức trong việc vén bức màn bí ẩn xung quanh Hitler. Mặc dù đảng phátxít vẫn đang không được hoạt động tại Đức và việc trưng bày biểu tượng phátxít cũng bị cấm nhưng đã có rất nhiều những cuốn tiểu sử được xuất bản, các bộ phim tài liệu được trình chiếu và hàng chục ngàn bài báo viết về Hitler cho đến nay. Năm 2004, bộ phim được giải thưởng Downfall gây xôn xao nước Đức bởi đã khắc họa hình ảnh Hitler như một “con người” thay vì một quái vật khát máu khi nói về những ngày cuối cùng của nhà độc tài dưới bongke trú ẩn tại Berlin.
Sự thận trọng của các chuyên gia bảo tàng cũng nhận được những phản hồi khác nhau. Chính trị gia của Đảng Berlin Xanh - Benedikt Lux - kêu gọi phải tăng cường công tác an ninh cho cuộc triển lãm khi lo sợ rằng các tổ chức tân phátxít có thể lấy đó làm lý do tập hợp lực lượng. Levi Salomon - một chuyên gia của Hội đồng Trung tâm của người Do Thái tại Đức - lại có một cái nhìn khá “thoáng” hơn khi tiết lộ, ông không cảm thấy mối nguy ngại nào từ cuộc triển lãm. “Chúng ta cần đối diện với thời kỳ phátxít dưới nhiều góc độ khác nhau” - Salomon nói.
Lan Phương
