Sau 19 năm sống ở Đức, nhà văn Đức gốc Thổ Nhĩ Kỳ Dogan Akhanli bay về Istanbul để gặp mặt người cha đang hấp hối nhưng ông đã bị bắt giữ ngay tại sân bay thành phố. Chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ buộc tội nhà văn liên quan đến một vụ cướp và một vụ giết người. Trong khi đó những người ủng hộ Dogan Akhanli tuyên bố phiên toà xét xử nhà văn - bắt đầu vào giữa tháng 12 vừa qua tại toà án Besiktas ở Istanbul, có động cơ chính trị và là sự hổ thẹn của bộ máy tư pháp Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhà tù Tekirdag, nơi giam giữ Dogan Akhanli, đứng sừng sững như một pháo đài trên một quả đồi trọc thuộc vùng Thrace, phần châu Âu của Thổ Nhĩ Kỳ. Những tù nhân bị giam giữ ở đây thường là những thành viên của đảng Công nhân Kurdistan (PKK) bị chính quyền cấm hoạt động hay những người liên quan đến tội phạm có tổ chức. Do đó có thể nói Tekirdag là nơi giam giữ những kẻ chống đối nhà nước.
Các công tố viên Thổ Nhĩ Kỳ coi nhà văn Dogan Akhanli - hiện đang bị giam trong xà lim AIT 77 tại Khu A của nhà tù - là một tội phạm nguy hiểm. Họ tuyên bố Dogan Akhanli, 53 tuổi, có tội chống phá nhà nước cũng như chịu trách nhiệm về một vụ giết người và một vụ cướp của. Nếu họ chiến thắng tại toà án, nhà văn Dogan Akhanli sẽ mang án tù chung thân. Thật ra, động cơ chính trị đằng sau vụ bắt giữ nhà văn là quá rõ ràng. Những bạn bè người Đức của nhà văn - bao gồm nhà văn đoạt giải Nobel Gunter Grass, nhà báo huyền thoại Gunter Wallraff và chính khách đảng Xanh Claudia Roth - nói đây là một vụ trả thù của một số người trong giới đại diện pháp lý Thổ Nhĩ Kỳ.
Nhà báo Gunter Wallraff - người rất được kính trọng ở Thổ Nhĩ Kỳ khi ông xuất bản cuốn sách nổi tiếng với tựa đề "Dưới đáy xã hội" viết về tầng lớp lao động người Thổ nhập cư tạm thời ở Đức - nói: "Tôi hy vọng toà án nhận thức một điều rằng, không có bất cứ cơ sở nào để buộc tội".
Câu chuyện của Dogan Akhanli bắt đầu trong thập niên 80 hỗn loạn của thế kỷ trước. Khi đó Akhanli là nhà hoạt động chính trị cánh tả và gia nhập đảng Cộng sản cách mạng Thổ Nhĩ Kỳ (TDKP) bất hợp pháp sau cuộc đảo chính quân sự năm 1980 rồi trở thành chiến binh ngầm chống chế độ quân sự cầm quyền. Akhanli bị bắt giam năm 1985, và bị buộc tội là thành viên của tổ chức khủng bố. Ông bị tra tấn trong nhà tù quân sự nổi tiếng ở Istanbul. Akhanli được trả tự do sau 3 năm bị giam giữ, nhưng vẫn còn bị giám sát chặt chẽ.
Năm 1991, Akhanli và vợ con bay sang Đức và được hưởng quy chế tị nạn chính trị. Akhanli bắt đầu sáng tác bộ sách 3 tập "Sự biến mất của biển" ở thành phố Cologne, trong đó bộc lộ cái nhìn nghiêm khắc đối với lịch sử Thổ Nhĩ Kỳ. Trong tác phẩm bộ ba này, Akhanli đề cập đến vấn đề tại sao bạo lực, tra tấn và nền thống trị chuyên chế vẫn tồn tại ở đất nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại. Ngoài ra Akhanli cũng mô tả vụ diệt chủng đầu tiên của thế kỷ XX. Do đó Akhanli đã không lấy làm ngạc nhiên khi bạn bè ở quê hương cho biết tên của ông nằm trong danh sách những tội phạm bị truy nã hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ.
Akhanli cũng bị nghi ngờ dính líu đến một vụ cướp có vũ trang dẫn đến cái chết của một người. Vụ cướp xảy ra tại cơ quan hối đoái ở Istanbul trong tháng 10/1989. Một người bị giết chết trong vụ cướp, hung thủ đã biến mất và chưa hề bị bắt giữ. Vụ án đóng lại chỉ sau vài tuần điều tra. Và 3 năm sau, năm 1992, cơ quan điều tra mở lại vụ án với sự vào cuộc của cảnh sát chống khủng bố Thổ Nhĩ Kỳ, mặc dù trong quá khứ vụ cướp không được coi như tội phạm có động cơ chính trị.
Hai nhân chứng chính trong vụ án được gọi ra hầu toà. Một người là nhà hoạt động cánh tả - Hamza Kopal - cho biết, ông và Akhanli đã lên kế hoạch và cùng phạm tội năm 1989. Về sau Kopal nói sở dĩ ông khai ra tên của Akhanli bởi vì ông biết bạn của mình đang sống an toàn ở Đức. Nhưng vài tháng sau Kopal đã rút lại lời khai, nói rằng ông bị cảnh sát tra tấn buộc phải khai theo ý họ. Kopal và một nhân chứng khác được tha bổng năm 1994, nhưng Akhanli vẫn còn là nghi can.
Cơ quan điều tra tuyên bố Akhanli phạm tội cướp khi là thành viên lãnh đạo của một nhóm khủng bố ít người biết đến gọi là THKP-YKB-HKG, và số tiền cướp được dùng để tài trợ cho hoạt động lật đổ chính quyền. Nhưng trên thực tế quan chức Thổ Nhĩ Kỳ không biết rằng, tổ chức này - theo Bộ Nội vụ Thổ Nhĩ Kỳ - chỉ được thành lập vào năm 1991 - tức 2 năm sau khi xảy ra vụ cướp có vũ trang! Đối với Haydar Erol, luật sư của Akhanli, rõ ràng thân chủ của ông rơi vào một âm mưu sắp đặt sẵn. Ông nói: "Đáng tiếc là cảnh sát chúng ta có tài gán cho những nhà hoạt động cánh tả vướng vào những vụ án chưa giải quyết. Bởi vì như thế mới giúp họ vừa giải quyết vụ án vừa đồng thời xử lý kẻ thù chính trị".
Trong vụ án của Akhanli, không chỉ có hai nhân chứng chính rút lại lời khai. Hai người con trai của nạn nhân có mặt tại hiện trường gây án về sau cũng nói họ không nhận diện được các hung thủ. Và - sau khi Akhanli bị bắt giữ trong tháng 8-2010 - một trong hai người con trai nói chắc chắn Akhanli không nằm trong số hung thủ vụ cướp. Người này cũng bày tỏ mong muốn chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ bắt giữ "những hung thủ thật sự" đã giết chết cha của anh. Theo luật sư Erol, chỉ có một bằng chứng duy nhất chống lại thân chủ của ông - đó là lời khai của nhân chứng Kopal (được cho là do bị tra tấn).
Vào đầu tháng 10/2010, Akhanli nói từ trong nhà tù Tekirdag: "Nếu tôi không bị ngồi tù mãn đời trong nhà lao, thì vụ án này sẽ là câu chuyện thú vị cho văn học". Nhưng không lâu sau đó Akhanli đã mất đi sự hài hước của mình, mà bắt đầu cảm thấy giận dữ và đau buồn. Ngày 27/11/2010, Erol báo tin cha của Akhanli đã qua đời. Akhanli không được dự lễ tang của cha và đơn xin tạm tha của nhà văn cũng bị bác bỏ
An An (tổng hợp)
