Sang Đức, kể chuyện phụ nữ Việt qua điện ảnh

Theo lời mời của Hội Thân hữu Việt - Đức tại Hamburg (CHLB Đức), tôi đã tham gia buổi thuyết trình về vai trò của người phụ nữ, hình tượng người phụ nữ trong điện ảnh tại chương trình giới thiệu Phụ nữ Việt Nam cho khán giả Đức và cộng đồng người Việt ở đất nước này.

Sang Đức thuyết trình về phụ nữ Việt- nói cái gì, bắt đầu từ đâu là vấn đề cần không ít thời gian để suy nghĩ. Cuối cùng, tôi quyết định sẽ bắt đầu từ vai trò của người phụ nữ Việt Nam trong lịch sử, tiếp đến là trong tôn giáo, trong xã hội, trong gia đình, cuối cùng là trong văn học nghệ thuật mà cụ thể là trong điện ảnh.

Ở nội dung thuyết trình về hình tượng người phụ nữ trong điện ảnh, tôi nhấn mạnh một đặc điểm của điện ảnh Việt Nam là nền điện ảnh mang “tính nữ”. Điều này xuất phát từ những cơ sở có thể tin cậy được về bản chất và hiện tượng.
Bởi lẽ, đề tài “khô khan” nhất, khốc liệt và “nam tính” nhất là đề tài chiến tranh, nơi hình tượng người chiến sĩ là tiêu điểm của mỗi bộ phim thì những bộ phim chiến tranh thành công nhất đều có nhân vật trung tâm là phụ nữ.
Sau chiến tranh, khi đề tài gia đình và xã hội là trung tâm thể hiện của điện ảnh thì vai trò của các nhân vật nữ trong phim lại càng nổi bật.

Cho đến những năm đổi mới sau này, từ các đạo diễn đàn anh tới các đạo diễn trẻ đều lấy nhân vật nữ làm trọng tâm và những tác phẩm để lại dấu ấn sâu đậm nhất vẫn là tác phẩm xây dựng được nhân vật người phụ nữ sống động và truyền cảm.
Chính hình tượng, số phận các nhân vật nữ đã chuyển tải, đã bộc lộ sâu sắc và tinh tế những vấn đề mấu chốt của dân tộc, những khát khao từng cá nhân, từng gia đình trong cuộc sống hằng ngày.

Khó có thể tìm được một bộ phim không có nhân vật chính là phụ nữ, không lấy số phận hay những vấn đề liên quan đến người phụ nữ! Nói cách khác, những phim “Không liên quan đến phụ nữ” khó lòng phản ánh được tình cảm và khát vọng của người Việt Nam.

Bởi xét về mặt tính cách dân tộc, người Việt Nam vốn nặng về tình cảm hơn lý trí, coi trọng cuộc sống tinh thần hơn vật chất, ưa cách cư xử tế nhị, kín đáo hơn sự sòng phẳng, lộ liễu... Những điểm này có khả năng tạo cho điện ảnh Việt Nam nét độc đáo, cuốn hút của một nền điện ảnh giàu “tính nữ”.

Những đoạn trích từ các bộ phim truyện kinh điển của điện ảnh Việt Nam xen kẽ những mẩu chuyện, những đối thoại về phụ nữ Việt Nam đã làm cho buổi thuyết trình kéo dài hơn 4 tiếng đồng hồ mà cử tọa vẫn hào hứng, vẫn còn nhiều điều muốn trao đổi!

Thành công của chương trình phải kể đến sự đóng góp của 2 nghệ sĩ biểu diễn đàn dân tộc xuất sắc từ Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam là  giảng viên Bùi Lệ Chi và sinh viên Lê Thị Ngọc Hà- những người đã làm cho chương trình thêm sâu lắng và xúc động khi thể hiện giai điệu bài hát, làn điệu dân ca minh họa chủ đề Phụ nữ Việt Nam.

Không hề chủ quan khi đánh giá rằng chương trình giới thiệu Phụ nữ Việt Nam là một hoạt động rất có ý nghĩa vì chúng ta chủ động quảng bá hình ảnh con người Việt Nam, giới thiệu các giá trị văn hóa, nghệ thuật Việt Nam cho các đối tượng quan trọng là trí thức người Đức, bạn bè Đức yêu Việt Nam và cộng đồng người Việt Nam tại CHLB Đức.

Hoạt động được tổ chức theo phương thức “xã hội hóa” nên vừa tiết kiệm ngân sách Nhà nước, vừa khuyến khích tình cảm hướng về quê hương của Hội Thân hữu Việt - Đức và cộng đồng Việt Nam ở Đức nhất là trong bối cảnh Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã và đang xúc tiến trình Chính phủ các Đề án phát triển văn hóa, nghệ thuật theo Nghị quyết 23 -NQ/TW của Bộ Chính trị, trong đó có “Đề án giới thiệu văn hóa, nghệ thuật Việt Nam ở nước ngoài”.

TS Ngô Phương Lan