Đối ngoại nhân dân - điểm sáng trong quan hệ Việt Nam-Đức

Nhìn lại quan hệ Việt Nam-Đức, sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến quan hệ hữu nghị truyền thống giữa nhân dân hai nước, vốn có lịch sử dài hơn thế.

Tháng 10 năm nay, Việt Nam và Đức tổ chức kỷ niệm 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược. Trong bài đăng trên Báo Thế giới & Việt Nam ngày 11/10, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã khẳng định: “Được xây dựng trên nền tảng của tình hữu nghị, sự tin cậy lẫn nhau, cùng chia sẻ những giá trị chung về hòa bình và phát triển, quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam-Đức sau một thập niên triển khai đã có những bước chuyển biến vượt bậc về nhiều mặt”.

Tuy nhiên, tổng kết 10 năm Đối tác chiến lược Việt-Đức (11/10-2011-11/10/2021) và 46 năm thiết lập quan hệ ngoại giao song phương (23/9/1975-23/9/2021), sẽ là thiếu sót nếu không nhắc đến quan hệ hữu nghị truyền thống giữa nhân dân hai nước, vốn có lịch sử dài hơn thế.

Ngày 6/5/2020, tại Hà Nội, Hội Hữu nghị Việt Nam-Đức trao 80.000 khẩu trang y tế vải kháng khuẩn, chống giọt bắn để ủng hộ nhân dân Đức chống Covid-19. Tổng trị giá số quà tặng lên tới 1,4 tỷ đồng. (Nguồn: VUFO)

“Trong cơn hoạn nạn mới hiểu được lòng nhau”

Trong thế kỷ XX khi nhân dân ta đang tiến hành các cuộc chiến đấu lâu dài bảo vệ nền độc lập và thống nhất dân tộc, thì ở châu Âu xa xôi, những người bạn Đức cả ở Đông và Tây cũng dấy lên phong trào ủng hộ giúp đỡ nhân dân Việt Nam.

Đó không chỉ là những cuộc biểu tình xuống đường của học sinh, sinh viên thế hệ 68 trên các đường phố CHLB Đức khi đó, gióng lên hồi chuông phản đối chiến tranh, bạo lực và cường quyền ngay ở các nước phương Tây. Những hoạt động này cũng giúp nhân dân Đức hiểu biết nhiều hơn về những gì đang diễn ra ở nước Việt Nam xa xôi.

Đó còn là nguồn sức mạnh tinh thần rất to lớn, giúp nhân dân ta đứng vững và chiến thắng trong cuộc chiến tranh gian khổ trường kỳ vì biết là mình không đơn độc và ở khắp nơi trên thế giới luôn có những người bạn ủng hộ mình.

Các cuộc đấu tranh của phong trào học sinh, sinh viên Tây Đức và Tây Berlin chuyển từ việc kêu gọi ủng hộ cho nạn nhân chiến tranh ở Việt Nam sang kêu gọi các lực lượng tiến bộ ủng hộ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.

Họ đã giương cao lá cờ xanh đỏ của Mặt trận trong các cuộc biểu tình ở Berlin, Frankfurt/M và nhiều thành phố lớn khác. Đỉnh cao của phong trào này là Đại hội ủng hộ Việt Nam tổ chức tại Tây Berlin năm 1968 với biểu ngữ “Hòa bình cho Việt Nam”.

Đó còn là những hoạt động của tổ chức Hành động vì Việt Nam (Hilfsaktion Vietnam) thành lập năm 1965 nhằm quyên góp các chuyến hàng cứu trợ nhân đạo gồm thuốc men, dược phẩm và dụng cụ y tế chuyển sang Việt Nam đúng lúc nhân dân ta đang cần.

Đây cũng là thời kỳ hoạt động tích cực của nhiều tổ chức đoàn kết, hữu nghị của CHLB Đức với Việt Nam, như Sáng kiến đoàn kết quốc tế với Việt Nam (1969), Terre des hommes (1967), Làng hòa bình quốc tế (1967).

Sau khi hòa bình được lập lại ở Việt Nam, ở Tây Đức cũng xuất hiện nhiều tổ chức hữu nghị, như Tổ chức Kinderhilfe Hy vọng, Hội hữu nghị giữa nhân dân Đức và Việt Nam (FG) thành lập năm 1976....

Sau chuyến thăm Hà Nội và gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1967, ông Martin Niermöller, người đứng đầu nhà thờ ở Hessen và Nassau cho Tạp chí Tấm gương (Spiegel) số ra ngày 15/1/1967 biết, Tổ chức Hilfsaktion Vietnam đã quyên góp được khá nhiều tiền để mua thuốc men cho người dân Bắc Việt Nam trong bối cảnh rất khan hiếm thuốc y tế; đối với những người bị thương thì rất cần thuốc kháng sinh cũng như dụng cụ y tế trang bị cho các trạm xá nằm đâu đó trong rừng.

Không chỉ vậy, ông Niermöller cũng bày tỏ mong muốn Chính phủ CHLB Đức khi đó hãy nói lên tiếng nói kêu gọi người Mỹ ngừng ngay những “hành động điên rồ”.

Ở CHDC Đức trước kia, phong trào đoàn kết ủng hộ nhân dân Việt Nam nhận được sự ủng hộ rộng rãi của những người đồng chí, người bạn chí tình, tạo nên phong trào hữu nghị và ủng hộ Việt Nam rộng khắp trong mọi tầng lớp nhân dân, bên cạnh sự ủng hộ giúp đỡ chính thức về mặt nhà nước của Chính phủ CHDC Đức.

Phong trào quyên góp giấy vụn của học sinh gây quỹ ủng hộ để gửi những chiếc xe đạp và dụng cụ học tập cho các bạn Việt Nam, những phong trào đoàn kết, ủng hộ Việt Nam tập hợp trong Ủy ban hữu nghị (Solidaritätskomitee) đã có những hoạt động thiết thực như quyên góp gửi sang Việt Nam trang thiết bị y tế, thiết bị dạy và học cho học sinh miền Bắc trong những năm chiến tranh phá hoại. Ở các địa phương hay các trường học, công sở, tổ chức thanh niên đâu đâu cũng có những hội, nhóm hữu nghị với Việt Nam.

GS. Wilfried Lulei tại một buổi sinh hoạt thường kỳ của Hội Đức - Việt (DVG) ở Berlin. (Ảnh: Hà An)

Và không chỉ có vậy, ngay trong thời gian chiến tranh ác liệt đang diễn ra ở Việt Nam thì những tác phẩm văn học Việt Nam như Truyện Kiều và nhiều tác phẩm đương đại khác cũng được những người bạn tâm huyết với Việt Nam như ông bà Irene và Franz Faber, Giáo sư Giesenfeld dịch sang tiếng Đức, hay như Giáo sư Kurt Schwaen ở Berlin đã có những dự án âm nhạc mang công chúng Đức đến gần hơn với Việt Nam qua tác phẩm của mình.

Giáo sư Wilfried Lulei gắn bó với Việt Nam từ khi còn là sinh viên ở Đông Berlin và đến nay vẫn miệt mài nghiên cứu để ra mắt những ấn phẩm về lịch sử Việt Nam.

Giáo sư Giesenfeld, Giáo sư Lulei hay nhà soạn nhạc tài hoa Schwaen cũng là những người hoạt động tích cực trong Hội hữu nghị FG và Hội Đức-Việt (DVG).

Những biểu hiện sinh động đó còn sống mãi trong mỗi người dân Việt Nam!

Tôi có một kỷ niệm không bao giờ quên. Năm 1996, tôi được cử sang làm Trưởng Văn phòng Berlin phụ trách toàn bộ vùng lãnh thổ CHDC Đức trước kia. Một lần, tôi được báo cáo có một cụ ông Đức chống gậy đến muốn gặp Trưởng Văn phòng.

Tiếp cụ, tôi được biết cụ là một cựu chiến binh chống phát xít và năm ấy đã trên 90 tuổi. Cụ nói có trợ cấp xã hội và trợ cấp chống phát xít nhưng có một mình nên cụ không dùng đến tiền mà tiết kiệm hàng tháng và khi được một món kha khá, cụ mang đến Sứ quán Việt Nam để ủng hộ các bạn Việt Nam.

Lần đó, cụ đã đưa cho tôi bọc tiền 30.000 DM gói trong giấy báo và nói hãy gửi ngay về nước. Tôi đã chuyển số tiền đó cho Quỹ khuyến học và Chủ tịch Quỹ, Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình có thư cảm ơn gửi cụ. Khi đến nhà chuyển thư của Phó Chủ tịch nước, chúng tôi còn tặng cụ bức ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh vì trước đó, cụ bày tỏ ước muốn có bức ảnh Bác Hồ để treo trong nhà.

Một buổi sinh hoạt ngoài trời của Hội người Việt Nam tại thành phố Stuttgart, Đức (Ảnh: NHT)

Sống mãi tình hữu nghị thủy chung

Sau khi hai nước thống nhất trong hòa bình, những hoạt động hữu nghị vẫn được duy trì và ngày càng đa dạng hơn: đó là những chuyến sang khám chữa bệnh của đội ngũ bác sĩ tình nguyện gồm cả bác sĩ Việt kiều và bác sĩ Đức, là hoạt động rà phá bom mìn tại Quảng trị của tổ chức SODI mà tiền thân là Ủy ban hữu nghị của CHDC Đức, các cuộc trao đổi đoàn của Hội hữu nghị Việt Nam-Đức với Hội hữu nghị FG (Düsseldorf)...

Hội Đức-Việt (DVG) ở Berlin cùng các tổ chức người Việt ở Đức tích cực hoạt động nhằm duy trì văn hóa Việt Nam của thế hệ thứ hai, thứ ba.

Những người bạn Đức từ năm 1976 góp phần quan trọng xây dựng các nông trường cà phê tập trung đầu tiên ở Tây Nguyên đã tiếp tục kết nối đưa cà phê Việt Nam sang châu Âu và Đức để đến hôm nay Việt Nam là nước đứng đầu xuất khẩu cà phê sang Đức, mà tiêu biểu là ông Siegfried Kaulfuss, người vừa được Chủ tịch nước tặng Huân chương hữu nghị nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 90.

Đại sứ Việt Nam tại CHLB Đức Nguyễn Minh Vũ trao Huân chương Hữu nghị của Chủ tịch nước cho ông Siegfried Kaulfuss, thành viên Hội đồng tư vấn Hội Đức – Việt vì đã có nhiều đóng góp tích cực trong việc tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị, hợp tác giữa nhân dân hai nước Đức và Việt Nam, ngày 3/3/2021. (Nguồn: TTXVN)

Nhà y học nổi tiếng nhất của Đức, Giáo sư Horst Klinkmann, người phát minh phương pháp chạy thận nhân tạo, nguyên Chủ tịch Viện hàn lâm Khoa học CHDC Đức gắn bó với nhân dân ta từ thập niên 1960 ở Rostock và mãi đến nay khi gần 90 tuổi vẫn lặn lội ngược xuôi giữa Đức và Việt Nam để kết nối hợp tác không chỉ trong lĩnh vực y khoa, mà cả đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng nông thôn mới.

Tổ chức LOAN Stiftung (Quỹ LOAN) của chị Esabella Müller từ năm 2015 đã xây dựng hàng chục ngôi trường và nhà lưu trú cho học sinh dân tộc ở Hà Giang, Cao Bằng, Yên Bái.

Tổ chức WUS Germany và Tiến sĩ Kabiz Ghawami ở Wiesbaden hơn 20 năm qua đã cung cấp nhiều học bổng cho sinh viên nghèo Việt Nam, những năm gần đây cũng đã trao tặng hệ thống lọc nước cho các trường học ở Quảng Nam, Hà Giang và nhiều nơi khác.

Năm ngoái, trước tình hình dịch Covid-19 bùng phát ở Đức và khi các bạn chưa chuẩn bị kịp khẩu trang và dụng cụ phòng dịch, Hội hữu nghị Việt-Đức, Hội hữu nghị Việt-Đức tại TP. Hồ Chí Minh và một số tỉnh, thành phố, Hội cựu sinh viên... đã quyên góp và chuyển cho các bạn Đức hàng trăm ngàn khẩu trang phòng dịch.

Tại Berlin và nhiều địa phương khác, chị em Việt Nam đã quyên góp, may khẩu trang tặng một số bang, nấu cơm miễn phí cung cấp cho các lực lượng tuyến đầu chống dịch.

Vừa qua, tại một số địa phương ở bang Nordrhein-Westfalen và Rheinland-Pfalz xảy ra các trận lũ quét gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Hội hữu nghị Việt-Đức đã có thư thăm hỏi, chia sẻ. Cộng đồng Việt Nam ở một số nơi như Berlin cũng đã quyên góp giúp nhân dân hai bang này.

Giá trị vật chất tuy nhỏ, nhưng tấm lòng thì không hề nhỏ.

Những việc làm trên đều xuất phát từ con tim, được các bạn Đức đón nhận, cảm ơn!

Thế hệ những người trẻ tuổi ở cả hai nước đang tiếp nối truyền thống năm xưa để đưa quan hệ Việt-Đức lên những tầm cao mới.

Đại sứ Nguyễn Hữu Tráng
Phó Chủ tịch Hội hữu nghị Việt-Đức