ĐẾN VỚI BÀI THƠ HAY: EM GÁI

Em đầy ngộ nhận như  tôi
Cũng yêu chí chết cái người mình yêu
Cũng tìm những lối phong rêu
Để rồi bước trật bước trèo uổng công
Mắt thì thăm thẳm mùa đông
Trái tim mùa hạ, tấm lòng mùa thu
Mùa xuân ở phía sa mù

Mà  băng tuyết … đến bao giờ  cho tan?
Gặp cơ nhỡ em cưu mang
Em đâu biết đến lỡ làng về sau
Em đương lấy sóng làm cầu
Khơi xa làm bến, đáy sâu làm thuyền
Lấy khao khát để làm yên
Đem duyên làm phúc, lấy tiền làm khinh
Rồi ra em giống chị mình
Lấy bấy nhiêu cái thất tình làm vui./.

• Đoàn Thị Lam Luyến

Có  thể nói trong số những bài thơ tình của Đoàn Thị Lam Luyến thì bài Em gái được xếp vào hàng những bài thơ hay nhất của chị. Thường khi đọc một bài thơ nào đó tôi có thể quên ngay nhưng với bài thơ này nó đã để lại cho tôi một ấn tượng khá đặc biệt. Chính vì để lại ấn tượng đặc biệt nên tôi đã thuộc lòng khi lần đầu tiên tiếp xúc với nó. Với tôi, thơ chị hay bởi vì nó thật, nói lên được những điều sâu kín trong tâm hồn, lời thơ giản dị nó bật lên từ ngôn ngữ đời thường.

Có  một nhà phê bình đã từng nhận xét: “Thơ chị giống như lời tâm sự, bày tỏ nỗi lòng của chính chị, nhưng đọc thơ chị, ai cũng có cảm giác chị nói hộ lòng mình”.

Mở  đầu bài thơ “Em gái” chị viết:

Em đầy ngộ nhận như  tôi
Cũng yêu chí  chết cái người mình yêu
Cũng tìm những lối phong rêu
Để rồi bước trật bước trèo uổng công

Đó chính là những lời giãi bày, những lời tâm tình của một con người đã từng trải qua những vấp váp, những dâu bể, vấn vương của cuộc đời. Đặc biệt  đó là vấn đề tình cảm, tình yêu và vấn  đề hạnh phúc gia đình.

Ở đây có sự so sánh giữa đứa em gái và mình. Đó là một sự ngộ nhận trong tình yêu, đó là tấm lòng của người phụ nữ biết dồn hết, biết hy sinh tất cả, yêu một cách cuồng nhiệt, cháy bỏng, tận cùng cho người mình yêu. Đó có lẽ là điều mà người phụ nữ nào khi yêu với một tình yêu chân thành, đích thực, không vụ lợi cũng đều làm thế.

Cái độc đáo của khổ thơ này là ở  chỗ tác giả đã sử dụng từ “chí chết”. Theo tôi khó có thể có từ nào đưa vào chỗ này hay bằng từ “chí chết”. “Chí chết” nó vừa cụ  thể, vừa khái quát, vừa mộc mạc, vừa sâu sắc.

Có lẽ cuộc đời chị, với những gì  chị đã làm, những gì đã xảy ra với chính bản thân chị là một minh chứng cụ thể cho điều vừa nói ở trên. Và thông qua lời tâm tình, trò chuyện, bày tỏ những tình cảm rất thật đó, Đoàn Thị Lam Luyến thấy rằng cuộc đời mình, chuyện tình cảm của mình với cuộc đời đứa em gái, hình như là một, là lặp lại giống mình. Cũng đầy chông chênh, thất bại và đổ vỡ. Hình như ông trời đã không công bằng với chị và em gái của chị trong cuộc hành trình đi tìm hạnh phúc cho bản thân. Dù đã yêu hết lòng, yêu cháy bỏng, yêu hết tâm can, với năng lượng tình yêu chị có chị đều dồn hết vào nhưng đổi lại đó là sự đau xót và mất mát, một sự hy sinh vô ích và không có kết quả tốt đẹp. “Để rồi bước trật bước trèo uổng công”.

Trong bài thơ “Gửi tình yêu” chị cũng từng viết:

Gửi tình yêu vào  đất
Được hoa trái đầy cành

Nhưng gửi tình yêu vào người thì lại không thu được những điều ngọt lành như thế.

Ta trao cả  cho anh
Một tình yêu cháy bỏng
………

Ta đã gửi cho anh
Một con tim dào dạt
Và anh trả cho ta
Nỗi buồn đau tan nát.

Dù chông chênh, gập ghềnh là thế nhưng tấm lòng người phụ nữ nói chung, tấm lòng của chị, của em gái chị nói riêng vẫn đợi chờ, mòn mỏi, vẫn trông mong, vẫn hy vọng điều tốt đẹp sẽ đến.

Cái hay của khổ thơ thứ hai là tác giả  đã có một sự so sánh độc đáo. Độc đáo ở  chỗ là Đoàn Thị Lam Luyến đã lấy mùa  đông để so sánh với mắt, lấy mùa hạ so sánh với trái tim, mùa thu so sánh với tấm lòng. Mắt- đông giá: buồn; trái tim - mùa hạ: rực cháy; tấm lòng-mùa thu: dịu dàng, bao dung; mùa xuân: khởi đầu những điều tốt đẹp, cây đâm chồi nảy lộc và tình yêu rồi cũng sẽ đem lại những lộc biếc mới … nhưng ở đây cũng xa vời, vô vọng. Nhà thơ đã lấy cái rộng lớn của thiên nhiên để so sánh với cái cụ thể, cái hữu hạn của con người, đời người. Để rồi sau đó chị phải thốt lên:

Mà băng tuyết … đến bao giờ  cho tan?

Sự hy sinh trong tình yêu một cách tự nguyện, vô  tư nhưng không mang lại điều tốt đẹp. Chính vì vậy nó đã để lại một sự băng giá, một nỗi ám ảnh nặng nề, không bao giờ nguôi ngoai trong tâm hồn .Câu thơ cuối của khổ thơ thứ hai là một câu hỏi tu từ không cần lời giải đáp vì bản thân nó đã hàm chứa câu trả lời. Sự giá băng, sự thất bại, nỗi đau xót, mất mát và hụt hẫng sẽ bám riết suốt cuộc đời của chị và đứa em gái đáng yêu của chị.

Gặp cơ nhỡ em cưu mang
Em đâu biết đến lỡ  làng về sau
Em đương lấy sóng làm cầu
Khơi xa làm bến, đáy sâu làm thuyền

Em đã sống rất thực lòng, sống hết mình bằng chính tình thương và sự bao dung của một trái tim nhân hậu. Nhưng em đâu biết rằng rồi một ngày  mình cũng lỡ làng, rồi lại xót xa, đau khổ. Vì thế những việc em đang làm rồi cũng sẽ vô ích và mong manh.

Hoá ra cũng chỉ là những khao khát, những khao khát tình yêu cháy bỏng. Thất bại ê chề  trong tình yêu giờ chỉ còn cách tự an ủi để mà sống, lấy những khát khao cháy bỏng để làm yên, để sống bình lặng sau những cơn sóng gió tả tơi của cơn bão tình. Tất cả những gì đã làm, dù là duyên đã lỡ làng nhưng sự hy sinh đó cũng chính là việc làm phúc đức ở đời. Coi tình cảm quý hơn vạn lần tiền bạc. Vì tình cảm không thể bán mua, đổi chác được!

Kết thúc bài thơ là một cái vui. Nhưng để có  cái vui ấy  phải đánh đổi bằng những cái thất tình, đổ vỡ, những vất vả, gian truân trên con đường kiếm tìm hạnh phúc. Và phải chăng cái vui ấy cũng chỉ là cách nói để tự an ủi mình, sau bao sóng gió, xót xa, đau đớn của một thân phận đàn bà nhỏ bé, yếu đuối, sống hết mình cho tình yêu nhưng toàn gặp những éo le, trắc trở. Nhiều lúc Lam Luyến cũng khắc khoải, hồ nghi lắm. Chị thảng thốt trong nỗi đau của tình ái:

Sinh em mẹ không sinh ngày
Để em như kiếp trời đày thế gian
Đa tình liền với đa đoan
Tơ  duyên cứ nối lại càng đứt thêm

(Tích tịch tình tang)

Sự thực là chị đã trải qua hai lần  đò nhưng cả hai lần đều dang dở.Vì vậy, để rồi có lúc chị phải cay đắng nhận ra:

Ta trồng mía hoá lau
Chăm lan mà  tốt ngải
Nửa đời trong u mê
Nửa đời toàn chiến bại./.

• Nguyễn Văn Hoà

Giáo viên Trường phổ thông cấp 2-3 Xuân Phước,
huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên