Tình báo Mỹ tại Đức - một lịch sử bí mật

Mới đây, Cơ quan an ninh Đức đã bắt giữ một nhân viên tình báo 31 tuổi, với cáo buộc cung cấp thông tin mật cho một chính phủ nước ngoài, mà sau đó được xác định là Mỹ.

Các quan chức của CIA đã thừa nhận một cách không chính thức rằng họ có “liên quan” đến việc tuyển dụng nhân viên người Đức này - một thực tế khá bất ngờ bởi hai nước vốn vẫn là đồng minh chiến lược. Tuy nhiên, nhìn lại lịch sử không khó để nhận ra rằng các hoạt động do thám mà CIA đã tiến hành tại Đức đã được tiến hành nhiều thập kỷ qua.

Vào những năm 1990, nhiều nhân viên của CIA đã bị bắt và bị trục xuất bởi chính phủ Đức. Những sự vụ này thường ít nhận được sự quan tâm của người Mỹ, nhưng nó lại là một nỗi ám ảnh và khiến người Đức tức giận. Bất chấp một thực tế rằng Đức vẫn là một người bạn và là đồng minh trong khối NATO của Mỹ trong một thời gian dài, nhưng suốt nhiều thập kỷ qua, các hoạt động bất hợp pháp của CIA đều được tạp chí Der Spiegel của Đức đăng tải. Và nhờ các thông tin được tiết lộ bởi Edward Snowden, cựu nhân viên tình báo của CIA, giờ đây người dân mới biết được nhiều chi tiết rằng Cơ quan an ninh Mỹ (NSA) đã nghe lén các cuộc gọi điện của Thủ tướng Đức Angela Merkel và người tiền nhiệm của bà ít nhất là từ cuối những năm 1990.
 
Các quan chức chính phủ nước ngoài đều thừa nhận, trong hơn 30 năm qua, các cơ quan tình báo Mỹ vẫn đang theo dõi chính phủ của họ. Một quan chức tình báo châu Âu có liên quan đến hoạt động chia sẻ tin tức tình báo với Mỹ từ tháng 9/2011 cho biết vào năm ngoái rằng, mặc dù chính phủ của ông có mối quan hệ gần gũi với Washington, nhưng các hành động lén lút trên của tình báo Mỹ sẽ vẫn tiếp tục trong tương lai. Bởi vì hoạt động tình báo đã và vẫn trở thành một phần không thể thiếu của các nhà lãnh đạo Mỹ.

Theo một cựu quan chức CIA, vào cuối năm 1996, Cục an ninh nội địa quốc gia Đức đã bắt giữ một nhân viên CIA ở Đại sứ quán Mỹ tại Berlin khi anh này đang tìm cách thu thập tin tức mật về các trang thiết bị Đức bán cho ngành công nghiệp hạt nhân Iran.

Trong trường hợp của Đức, CIA và một số cơ quan thuộc cộng đồng tình báo Mỹ đã tích cực tiến hành cái gọi là hoạt động thu thập tình báo “đơn phương” bên trong Đức từ cuối thế chiến thứ II. Trụ sở của CIA đặt tại Đức từ cuối những năm 1950 là tòa nhà I.G. Farben tại Frankfurt, có vị trí rất gần để giám sát mọi động thái của hàng trăm nhà ngoại giao Liên Xô và Tây Âu, cũng như các hoạt động của Đảng Cộng sản Đức, nơi các nhà phân tích của CIA cho là họ nhận được các chỉ thị quan trọng từ Moskva.

Các hoạt động bí mật của CIA được tiến hành với sự đồng ý của Cơ quan tình báo Đối ngoại Đức, (BND) và Cục an ninh nội địa quốc gia Đức (BfV). Những hành động trên đã được quy định trong một tài liệu bí mật gọi là Thỏa thuận khế ước, được ký ngày 5/4/1955 bởi chỉ huy của CIA tại Đức là thiếu tướng Lục quân Lucian K. Truscott và ông Hans Glöbke, Phụ tá đặc biệt về an ninh cho Thủ tướng Đức Konrad Adenauer. Thỏa thuận này rõ ràng khẳng định và chấp thuận cho một số hành động của Mỹ, còn các cơ quan tình báo của Anh và Pháp có thể có hoặc không làm điều tương tự trên đất Đức.

Nhưng trên thực tế, CIA và các cơ quan tình báo khác của Mỹ đã coi các điều khoản của Thỏa thuận khế ước với Đức như là những định hướng chung chung, thay vì phải “cư xử đúng mực” với người Đức. Thậm chí sau khi ký thỏa thuận, CIA tiếp tục bí mật thực hiện việc thu thập tin tức tình báo và triển khai các chiến dịch hành động bên trong nước Đức.

Các chiến dịch này đã không được thông báo với chính phủ Đức. Chúng bao gồm việc thành lập quỹ đen cho một số tổ chức lao động và các đảng chính trị chống lại những người cộng sản tại Tây Đức và các hoạt động tình báo đối với các đảng chính trị đối lập tại Đức. CIA cũng sử dụng các nhóm chống cộng và các tổ chức chính trị người Đức để che đậy cho việc thành lập các tổ chức bán quân sự chống đối bí mật và các mạng lưới mật vụ hai mang trong trường hợp Liên Xô tiến hành gây hấn.

CIA cũng tiến hành một loạt hoạt động tình báo riêng rẽ mang tính nhạy cảm cao, như tập trung vào các Đại sứ quán và các hoạt động thương mại của những nước đối địch với Mỹ, như Đại sứ quán Cuba tại Bonn và hoạt động thương mại của Iran tại Frankfurt. Các trạm nghe lén của NSA đã chặn và giải mã nhiều cuộc trao đổi ngoại giao của chính phủ Tây Đức cho đến ngày bức tường Berlin sụp đổ vào cuối năm 1989.

Tại Tây Berlin, nơi mà BND chưa bao giờ hiện diện trong suốt thời kỳ chiến tranh lạnh, Cơ sở Hoạt động của CIA và một đơn vị tình báo của Lục quân Mỹ đã giám sát các hoạt động của các nhà chính trị người Đức trong khu vực. Họ cũng ghi lại các cuộc điện thoại và điện tín trong khu vực cũng như mở tất cả các thư người Đức gửi và nhận từ Liên Xô và Tây Âu.

Nhưng các sự kiện như sự sụp đổ của Bức tường Berlin vào tháng 11/1989, sau đó là sự hợp nhất nước Đức vào tháng 10/1990 và sự sụp đổ của Liên bang Xô Viết tháng 12/1991, tất cả đều đã tác động mạnh mẽ đến mối quan hệ tình báo Mỹ - Đức. Chỉ trong một đêm, mối quan hệ vốn rất gần gũi giữa hai cơ quan tình báo được hình thành trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh đã tan rã.

Thủ tướng Đức Angela Merkel (trái) và Tổng thống Mỹ Barack Obama.

Kể từ đó, các cơ quan tình báo Mỹ đã hạn chế việc chia sẻ thông tin cho BND và cắt bỏ phần lớn sự hỗ trợ tài chính mà trước kia họ dành cho tình báo Đức. Và trong giới chính trị Mỹ tại Washington, một nước Đức thống nhất bây giờ không chỉ là đối thủ đối tranh giành địa vị của Mỹ tại châu Âu mà còn là một địch thủ trong thị trường thương mại toàn cầu.

Vì vậy không có gì ngạc nhiên khi trong những năm đầu sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, hoạt động tình báo của CIA tại Đức tăng lên đáng kể, với việc CIA chuyển dần trọng tâm sang theo dõi các mối quan hệ ngoại giao, tài chính và thương mại của Đức với các quốc gia như Lybia, Syria, Iraq và Iran. Tuy nhiên, các hoạt động do thám của CIA gia tăng ở Đức đã không qua mắt được BND, cơ quan này vẫn để mắt đến các nhân viên CIA đang hoạt động tại Đức, và báo cáo cho các cơ quan thuộc chính phủ Đức về hoạt động của lực lượng CIA.

Sau đó, có một sự kiện đã làm thay đổi cách nhìn của người Đức về hoạt động do thám của CIA bên trong quốc gia họ. Đó là vào tháng 1/1995, khi chính phủ Pháp công khai tuyên bố họ không muốn có sự hiện diện của Chỉ huy trưởng của CIA là Richard L tại Paris sau khi “Dick” Holm - cấp phó của Richard - và 3 nhân viên CIA khác, trong đó có 1 nữ nhân viên bị phát hiện khi đang tìm cách thu thập dữ liệu kinh tế quan trọng từ một nhân viên thuộc chính phủ Pháp. Động thái trên của Pháp đã thuyết phục một số quan chức tình báo và chính phủ cấp cao của Đức rằng, có lẽ đây là thời điểm để đưa ra một luật mới hạn chế các hoạt động do thám kinh tế tương tự của CIA tại Đức.

Theo một cựu quan chức CIA, vào cuối năm 1996, BND đã bắt giữ một nhân viên CIA làm việc tại Đại sứ quán Mỹ ở Berlin khi anh này đang lén lút thu thập thông tin bí mật về các trang thiết bị mà Đức bán cho ngành công nghiệp hạt nhân Iran. Thông tin tình báo trên đến từ Klaus Dieter von Horn, một quan chức cấp cao của Bộ Kinh tế Đức, người đứng đầu Cơ quan chịu trách nhiệm đàm phán thương mại với Iran. Ngay sau đó, BND đã báo cáo vấn đề trên cho chính phủ Đức và Berlin đã yêu cầu CIA phải trục xuất nhân viên trên vì “các hoạt động không đúng với nhiệm vụ ngoại giao của nhân viên này”.
 
Cuộc tranh cãi trên kết thúc vào tháng 3/1997, khi Bộ Ngoại giao Đức đăng tải trên báo Đức rằng họ đã tuyên bố nhân viên CIA trên không được chào đón tại nước này và đề nghị nhân viên này rời khỏi Đức. Các nỗ lực của chỉ huy trưởng CIA tại Berlin thời điểm đó nhằm thuyết phục chính phủ Đức rút lại lệnh trục xuất đã không thành công và kết quả nhân viên CIA trên đã phải lên máy bay về Washington.

Tưởng rằng CIA sẽ học được bài học từ vụ việc trên, nhưng mọi người đã nhầm. Hai năm sau đó, vào tháng 9/1999, CIA đã phải triệu hồi 3 nhân viên mật làm việc tại Tổng Lãnh sự Mỹ tại Munich vì đã bị BND bắt giữ khi các nhân viên này đang tìm cách mua chuộc một quan chức chính phủ khác của Đức để tiếp cận thông tin kinh tế nhạy cảm.

Theo một cựu nhân viên an ninh Đức, 2 trong 3 nhân viên trên của CIA đã hoạt động dưới vỏ bọc của một công ty phi chính phủ. Họ đã đóng giả là một cặp vợ chồng thương gia Mỹ tìm hiểu thông tin về các công ty công nghệ cao của Đức ở trong và xung quanh Munich.

Ngay lập tức, Bộ Ngoại giao Đức yêu cầu chỉ huy trưởng của CIA tại Berlin là David Edgar rời khỏi nước này nhằm gửi một thông điệp cứng rắn tới Washington rằng Berlin không thể chấp nhận cách cư xử như vậy từ CIA. Nhưng Bộ Ngoại giao Đức không đạt được ngay ý muốn của họ, và Edgar được phép làm việc tại Berlin cho đến hết nhiệm kỳ của mình vào năm 2001.

Một số tiết lộ gần đây về các hoạt động do thám của CIA đã khiến nhiều người Đức bực bội. Tại sao hàng loạt các hoạt động bí mật mang tính nhạy cảm cao dường như vẫn không giảm bớt theo bất cứ nghĩa nào? mặc dù trong vài tháng gần đây, Tổng thống Mỹ Obama đã nhắc lại lời cam kết hạn chế các hoạt động do thám trên. Và có lẽ điều quan trọng hơn là, các tiết lộ gần đây đã cho thấy các cơ quan tình báo của Mỹ vẫn đang tiến hành hoạt động gián điệp tại Đức. Các hoạt động do thám đó tại sao vẫn được cho phép tại quốc gia này? Phải chăng Quốc hội Đức đang tìm cách “ỉm” đi những tiết lộ của Snowden vốn đang là nguyên nhân gây ra tổn hại không thể bù đắp được tới mối quan hệ ngoại giao, kinh tế và tình báo của Mỹ với Đức?

Công Thuận, baotintuc