Những cá nhân thay đổi lịch sử thế giới

Vụ khủng bố tại Pháp, hay cuộc thảm sát ở Afghanistan mới đây, là hai trong số những minh chứng cho ảnh hưởng của một cá nhân vô danh tới lịch sử của cả thế giới.

Robert Bales, kẻ gây ra vụ thảm sát khiến 17 dân thường tại hai ngôi làng ở tỉnh Kandahar thiệt mạng, góp phần đẩy mối quan hệ Mỹ - Afghanistan tới bờ vực. Tên này đang phải đối mặt với nguy cơ chịu mức án phạt cao nhất của luật pháp Mỹ. Ảnh: US Army

Tại Pháp, một tay súng đẩy chiến dịch tranh cử tổng thống rơi vào tình trạng hỗn loạn. Ở Afghanistan, một vụ thảm sát của binh sĩ Mỹ khiến tình hình chiến tranh trở nên nghiêm trọng bất chấp những nỗ lực của chính quyền Tổng thống Barack Obama.

Tháng ba ghi dấu bằng những cố gắng của các nhà lãnh đạo trong nỗ lực ổn định tình hình thế giới, cũng như những sự kiện không thể lường trước do các cá nhân tiến hành, đủ sức gây ảnh hưởng tới dòng chảy lịch sử.

"Các sự kiện bất ngờ thậm chí có thể thay đổi lộ trình hoạch định chính sách", Philip Seib, Giám đốc Trung tâm Chính sách Công, Trường Đại học Nam California, nhận định.

Trong thời đại công nghệ thông tin, ngày càng có nhiều cơ hội cho các cá nhân, những người không có quyền lực, tạo ra dấu ấn trong lịch sử, dù ngẫu nhiên hay cố ý. Hãy nhìn cách Mùa xuân Arab bắt đầu: việc một người bán hoa quả Tunisia tự thiêu sau khi bị cảnh sát sỉ nhục đã dấy lên phong trào biểu tình khắp thế giới Hồi giáo, nhờ sự thúc đẩy của các phương tiện truyền thông xã hội.

Liệu thế giới có thể biết về thủ lĩnh phiến quân Joseph Kony của Uganda nếu một đoạn băng về người này không được lan truyền trên internet? Hay việc mục sư Terry Jones của một nhà thờ nhỏ ở Florida thu hút sự chú ý của toàn thế giới vào năm 2010 bằng cách đe dọa đốt những cuốn sách linh thiêng của người Hồi giáo.

Mục sư Terry Jones tại nhà thờ Dove World Outreach Center bên cạnh tấm biển thông báo thời gian đốt kinh Koran. Ảnh: AP

"Trong thời đại truyền thông, nếu bạn tuyên bố sẽ đốt kinh Koran và công khai điều đó trên internet, thì mức độ quan trọng của bạn sẽ được thổi phồng hơn rất nhiều lần", Joseph Nye, giáo sư Đại học Harvard, đồng thời từng là người đứng đầu của Hội đồng tình báo quốc gia, Mỹ, cho biết.

Tuy nhiên, những sự kiện chấn động do một cá nhân gây ra đã xuất hiện rất lâu trước khi Facebook hay Youtube xuất hiện.

Gavrilo Princip, 19 tuổi, chỉ là một thanh niên Serbia vô danh, cho tới ngày 28/6/1914, khi người này bắn chết Thái tử Áo Franz Ferdinand, gây ra cuộc Chiến tranh Thế giới thứ nhất.

Hiện tại, các sử gia vẫn tiếp tục tranh cãi rằng liệu lịch sử có thay đổi nếu chiếc xe của thái tử chuyển hướng vào một con đường khác. Vài người có xu hướng phóng đại tầm quan trọng của một cá nhân. Thực tế, người châm ngòi cho cuộc chiến có thể không quan trọng bằng những người đặt củi.

Những áp lực nhỏ nhưng bất ngờ có thể gây ra thay đổi nghiêm trọng trong một xã hội đã yên bình quá lâu, giáo sư Michael Oppenheimer, Trung tâm Các vấn đề Toàn cầu, Đại học New York, nhận định.

"Khi mất tập trung, con người thường dễ bị bất ngờ. Một ngọn lửa bùng cháy từ mặt đất vốn đang yên bình sẽ dẫn tới những thay đổi lớn", ông cho biết.

Sự thay đổi, đôi khi gây ra một thảm họa, như trong Thế chiến thứ nhất, nhưng đôi khi cũng chuyển thế giới sang một hướng mới tích cực hơn.

Một ví dụ, việc Rosa Parks từ chối nhường chỗ cho một người đàn ông da trắng trong chuyến xe buýt ở Alabama đã tạo ra một chuỗi các sự kiện chống phân biệt chủng tộc ở Mỹ.

Lịch sử cho thấy, nhiều cá nhân có những vị trí đặc biệt, như Lech Walesa, Ba Lan hay Aung San Suu Kyi, Myanmar, là chủ nhân của các giải Nobel Hòa bình năm 1983 và 1991.

Geir Lundestad, một sử gia, đồng thời là Giám đốc Viện Nobel Na Uy, nói rằng, khi mỗi cá nhân biết cách khai khác các lực lượng trong xã hội, họ có thể tạo ra những tác động mạnh mẽ lên thế giới. Các sự kiện mang tính địa phương nhiều khi sẽ gây ra những thay đổi quan trọng, ông lập luận. Lundestad cũng cho rằng mọi người thường có xu hướng "đánh giá quá cao" khả năng của những nhà hoạch định chính sách - đặc biệt là tại Washington - trong việc định hướng cho thế giới.

"Giống như một sự thừa nhận, đặc biệt là ở Mỹ và một số quốc gia khác, rằng Mỹ rõ ràng là quốc gia quyền lực nhất trên thế giới, với khả năng gây ảnh hưởng tới mọi khu vực", Lundestad nói.

Một sự thật không thể chối cãi, rằng những nhà hoạch định chính sách ở các nước lớn luôn đóng vai trò rất quan trọng trong các vẫn đề thế giới. Thực tế cho thấy, những quyết định của Washington đã gây ra hai cuộc chiến ở Afghanistan và Iraq, như một phản ứng của nước Mỹ trước vụ khủng bố 11/9. Tuy nhiên, lý thuyết vĩ nhân của thế kỷ 19, trong đó lịch sử được viết lên bởi các đức vua và những vị tướng, không còn đúng trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay.

Sau vụ khủng bố 11/9, mối quan hệ giữa phương Tây và thế giới Hồi giáo đã bị đẩy tới vực thẳm khi những nhà hoạch định chính sách của cả hai phía luôn phải tìm cách đối phó với các động thái bất ngờ của một số cá nhân.

Đó là một chuỗi các sự kiện nhằm vào người dân Arab, từ những bức tranh biếm họa nhà tiên tri Muhammad ở Đan Mạch, dẫn tới những các cuộc bạo loạn đẫm máu từ Libya tới Indonesia, cho tới những vụ việc liên quan tới kinh Koran, hay vụ thảm sát dân thường trong thời gian gần đây.

Đan Mạch, đất nước nổi tiếng an bình với những câu chuyện cổ tích về nàng tiên cá và chú lính chì dũng cảm, cũng đã bị kéo vào những căng thẳng với al-Qeada. Phải mất vài tháng ngoại giao để làm dịu cuộc khủng hoảng, nhưng mối quan hệ của Đan Mạch với thế giới Hồi giáo không bao giờ có thể trở lại như trước.

Gần đây nhất, Robert Bales, một binh lính Mỹ, kẻ đứng sau vụ thảm sát đẫm máu, đã gây ra đẩy làn sóng phẫn nộ của người dân Afghanistan lên cực điểm, bất chấp nỗ lực hòa giải của các nhà hoạch định chính sách.

Tại Pháp, các cuộc tấn công vào binh sĩ và dân thường của một kẻ Hồi giáo cực đoan đã gia tăng áp lực lên Tổng thống Nicolas Sarkozy, người đang mất dần uy tín sau các cuộc thăm dò gần đây.

Trước đó, vụ thảm sát của một kẻ bài xích Hồi giáo, khiến 77 người thiệt mạng tại Na Uy cho thấy, những cuộc tấn công của một sát nhân đơn độc có thể xảy đến bất cứ lúc nào.

Sử gia Lundestad nhận định về vai trò của các cá nhân: "Tôi tin rằng thế giới đã nhận được một bài học".

• Quỳnh Hoa (Theo AP) VNE