ĐI, NHỚ VÀ YÊU…

Nhiều người hỏi tôi đi được nhiều nơi như vậy, có nơi lại đi nhiều lần, có gì hay và không hay. Bạn ạ, nghe có vẻ khó tin nhưng tôi thật sự ghen tị với những ai sắp đi nước ngoài lần đầu.

Cảm giác háo hức khi đặt chân đến một nơi mới mẻ, khi tim bạn đập rộn rã trong lồng ngực, hai bàn tay vã mồ hôi, lòng dạ nôn nao như những ngày còn trẻ con đợi Tết ấy, tôi chỉ có mỗi một lần khi đặt chân xuống sân bay Changi của Singapore năm tôi sắp mười chín tuổi. Những lần sau nữa, dù có đi đến những thành phố đẹp nhất thế giới trong số hơn hai mươi nước tôi từng đi qua hay dù cố gắng đến mấy, cảm giác lạ lẫm đáng yêu ấy cũng không còn, buồn thay!

Còn có gì “hay” ư? Có lẽ điều hay nhất khi đi được nhiều nơi là bạn sẽ không còn cái choáng ngợp ban đầu chỉ chú tâm tới những địa danh nổi tiếng và hoành tráng. Bạn sẽ qua thời háo hức đứng chụp ảnh dưới đồng hồ Big Ben ở London hay tháp nghiêng Pisa ở Ý. Và vì không còn choáng ngợp nữa, bạn sẽ nhận ra những điều giản dị của những nơi chốn bạn đi qua ấy, những điều dễ làm bạn nhớ và yêu hơn những thắng cảnh có trong postcard rất nhiều lần.

Tôi thường nghĩ chắc mình không có duyên với nước Pháp. Lần đầu tiên, lúc đang ở nước hàng xóm cách Pháp vài tiếng đồng hồ xe lửa, dự định sẽ ghé thử xem "Paris có gì lạ không em?" thì sếp bảo "Em về lại công ty "coi nhà" dùm chị, chị sắp phải đi công tác rồi", nên đành ngậm ngùi từ bỏ ý định. Lần thứ hai lúc đang học ở Anh, chắc mẩm qua Pháp dễ như ăn kẹo thì gặp phải vụ bị đạo chích nước Áo làm cho đến nỗi phải vất vưởng lang thang, mất cả hộ chiếu phải về lại Anh bằng giấy thông hành tạm thời. Lần thứ ba, tôi tuyên bố "Không đi được chuyến này thì suốt đời ta khỏi thèm đi Pháp luôn", may mà suôn sẻ chứ nếu không chắc tôi... rút lại lời tuyên bố nọ.

Dường như có một sợi dây vô hình nào đó nối Việt Nam và Pháp- hay nói rõ hơn là giữa Sài Gòn với Paris- nên hơn một lần ở Paris sợi dây ấy như làm tim tôi nghẹn lại, lòng trào lên một cảm giác khó tả khác hẳn với những nơi khác tôi từng đến. Không, tôi không nói đến tháp Eiffel huy hoàng, Khải Hoàn Môn kiêu hãnh, hay đại lộ Champs Élysée rộn ràng sang trọng...

Tôi chỉ muốn nói đến con phố Mouftard với quầy bán trái cây giản dị, những nhà hàng Pháp muôn màu có thực đơn lớn bằng gỗ đặt bên ngoài quán, shop đồ lưu niệm với những quả trứng phục sinh bằng gốm xinh xinh, nơi tôi đi bộ trên đường lát đá dưới mưa phùn lất phất chợt nghe tiếng trẻ con ríu rít sau lưng. Chú bé địa phương chừng ba tuổi tóc vàng tơ níu áo tôi, nói với giọng mũi đặc trưng Paris như chim hót "Sao cô đi một mình?". Tôi cười, hỏi lại "Sao con đi một mình?". Chú cười khanh khách, cho ngón tay vào miệng ngậm rồi nhìn tôi chằm chằm. Chưa biết trả lời sao với chú, tôi đã nghe giọng đàn ông từ phía sau "Xin lỗi cô nhé! Nó hay nghịch lắm, không sợ người lạ chút nào! Nè nè nhóc, đừng ngậm ngón tay nữa, ba biểu!" Anh bế bổng chú nhóc lên, bảo "Chào cô đi con. Cô đi chơi vui vẻ nghe!" Chú bé được cha bế còn cố quay đầu lại, cặp mắt xanh biếc nhìn theo tôi mãi tới khi cả hai cha con rẽ sang con phố nhỏ.

Tôi chỉ muốn nói đến những ngôi nhà kiến trúc đặc trưng Pháp, những quán bar sinh viên, rạp chiếu phim, nhà hát... ở quận Latinh, hình như trước đây là nơi ở của "người em mắt nâu, tóc vàng sợi nhỏ" trong một bài hát về Paris của Phạm Duy phổ thơ Cung Trầm Tưởng. Những quán cà phê khi "trời buốt ra đi, hẹn em quán nhỏ" với tàn cây dẻ vươn cành vừa nảy những búp non lên mái. Không gian tràn ngập mùi thơm dễ chịu của những bông hoa thụy hương đầu tiên của mùa xuân, của cây đoan hoa vàng li ti, của bụi hoa mộc qua năm cánh đỏ hồng giống hoa đào miền Bắc Việt Nam những ngày Tết...

Tôi chỉ muốn nói đến hoàng hôn mưa Paris với những dáng người cầm dù chạy hối hả băng qua đường, mặt trời cuối ngày nhuộm vàng những vũng nước mưa loang loáng và những ngôi nhà cửa sổ chia thành ô vuông vắn, có bao lơn bằng sắt bên ngoài. Tôi đứng trú mưa dưới mái vòm khu trung tâm mua sắm La Fayette sầm uất nhộn nhịp người qua lại, nghe ông già địa phương đứng cạnh bên kéo tay nắm chiếc hộp bằng gỗ phát ra những tiếng nhạc buồn buồn, con bồ câu đứng gù cạnh rổ đựng tiền của khách qua đường cho ông đặt gần đó. Bên phải, dưới tàn dù sặc sỡ, một con chó con và mèo con đang nằm ngủ ngon lành trong chiếc nôi có phủ chăn.

Tôi chỉ muốn nói đến buổi tối ngồi với bạn trên bờ sông Seine, nhìn nước sông cuồn cuộn dưới chân cầu Pont Marie. Trời không trăng, không sao, chỉ có ánh đèn từ những nhà hàng cho khách du lịch dọc bờ sông chiếu xiên xiên tới nơi chúng tôi ngồi. Những du khách ngồi cách chúng tôi một quãng đang vừa uống bia với khoai tây chiên vừa trò chuyện ồn ào. Gió thổi lồng lộng, mang theo hơi nước se lạnh phả vào mặt chúng tôi. Một du khách trong nhóm nọ vung tay ném lon bia vừa uống xuống sông, tôi buột miệng “đừng” nhưng không kịp. Tự nhiên tôi thấy hụt hẫng.

Nước sông Seine vẫn chảy cuồn cuộn dưới chân cầu Pont Marie.

***

Không có những mối liên hệ vô hình làm tim tôi nghẹn lại như Pháp, nhưng Thụy Sĩ cũng là một nơi gắn bó thân thiết với tôi, đến nỗi có lần ở đây tôi còn giúp… chỉ đường cho người Thụy Sĩ đến từ những vùng khác.

Một trong những tác giả viết về du lịch tôi yêu thích nhất, Bill Bryson, có những mẩu chuyện vui như sau:

1. Hỏi: bạn gọi nơi tập trung những kẻ nhàm chán nhất thế giới là gì?
Trả lời: Thụy Sĩ

2. Hỏi: Làm thế nào để một người Thụy Sĩ cười?
Trả lời: Kê súng vào đầu anh ta và bảo "Cười đi!"

Chừng này có vẻ cũng đủ hiểu Thụy Sĩ vẫn được xem như một quốc gia nhàm chán của Châu Âu do là nước trung lập không "thèm" tham gia vào bất cứ tổ chức nào hay về phe nào, chỉ biết làm kinh doanh và ngân hàng, lại thêm tính hiệu quả và trật tự cao, không có khiếu hài hước nữa. Thật đáng tiếc cho những ai tin vào điều ấy mà bỏ qua cái hồn của đất nước xứ Alps xinh đẹp đáng yêu này.

Quả thật, nếu Zurich là nơi đầu tiên ở đất nước này bạn đến, chỉ mới nhìn qua Thụy Sĩ có vẻ quá "vương giả" với con phố Bahnhoffstrasse có những hầm vàng nặng trĩu của hệ thống ngân hàng đồ sộ nhất thế giới chôn bên dưới, những cửa hiệu lộng lẫy xa hoa, những quán cà phê sang trọng... Nhưng bước ra khỏi nơi ấy, khi thấy non xanh nước biếc với rặng núi tuyết phủ đẹp như tranh, khó ai có thể cầm lòng không thốt lên "tuyệt vời". Khi tôi tham gia khóa học về môi trường ở Braunwald, cả lớp được tham gia một ngày leo núi Alps. Cho đến giờ nhớ lại, tôi vẫn thấy như in những sườn dốc thoai thoải cỏ xanh mướt đọng đầy sương đêm, hoa mao lương vàng (tôi hay gọi là hoa "cốc bơ") và cúc la mã trắng li ti rợp lối đi mây mù bảng lảng, thỉnh thoảng lại có vài con bò đen trắng đeo chuông leng keng ngước nhìn chúng tôi với cặp mắt ngạc nhiên. Và kìa những vũng tuyết trắng xóa trên núi giữa mùa hè. Trong bài hát "Save the best for last", nữ ca sĩ Vanessa Williams có hát "Đôi khi tuyết rơi vào tháng sáu. Đôi khi mặt trời quay quanh mặt trăng..." để chỉ những gì không thể xảy ra, nhưng có lẽ trên đỉnh núi xứ Alps của đất nước nhỏ bé này, tuyết rơi mùa hè không phải là chuyện hiếm thấy. Còn gì bằng buổi sáng thức dậy mở cửa sổ thấy sương tan, hiện rõ những rặng núi xa tuyết phủ dày và những búi hoa bồ công anh trắng muốt mỏng mảnh bay phơ phất trong gió.

Trong cuốn sách "Ngón tay mình còn thơm mùi oải hương" của tôi, một trong những câu được nhiều người hỏi đến nhất là "Tôi cũng biết mỗi lần sang Thụy Sĩ khi hôn xã giao phải chìa má ra cho người ta hôn đủ ba "miếng" mới đúng phép". Câu nói này cũng gắn bó với một kỷ niệm khá vui nhộn của tôi. Chuyến đi Thụy Sĩ lần đầu tiên tham gia hội nghị về kinh doanh ở thành phố St. Gallen thời tôi còn học đại học Ngoại Thương, tôi được một anh chàng sinh viên bản xứ đón tại sân bay chở về nơi ở. Đến nơi, theo đúng phép lịch sự tôi nghiêng người cho anh hôn hai bên má tạm biệt, rồi đứng thẳng lên. Cái hôn thứ ba của anh chàng rơi vào... không khí, làm anh mất đà chút nữa ngã nhào. Tôi mang thắc mắc hỏi bạn người địa phương ở chung nhà thì được biết ở đây khi hôn xã giao phải đủ ba lần. Rút kinh nghiệm, tôi không gặp phải tình huống "dễ quê" đó với ai trong suốt chuyến đi, chỉ trừ lần thứ hai gặp lại "người xưa" nọ, tôi chìa má ra đủ ba lần. Không ngờ anh cũng rút kinh nghiệm lần trước như tôi, chỉ hôn hai lần rồi đứng thẳng dậy làm tôi chìa má ra lần thứ ba mà anh không hôn, cả hai chúng tôi đều quê độ, không biết nói gì để lấp liếm. Lần tiếp theo gặp anh, tôi... trốn luôn không chào vì chẳng lẽ bây giờ trước thủ tục hôn xã giao lại hỏi "hun mấy miếng đây?". Từ đó đến nay đã gần bốn năm, tôi có sang lại Thụy Sĩ nhiều lần nhưng không gặp anh lần nào nữa, cũng không gặp phải tình huống nào tương tự ở tất cả những nước tôi qua do chịu khó đọc về văn hóa nơi đó trước khi đến, nhưng kỷ niệm ấy luôn làm tôi mỉm cười mỗi lần ghé thăm sau này.

Xa Thụy Sĩ, tôi không nhớ những đường phố lộng lẫy huy hoàng, những ngân hàng kiêu hãnh đồ sộ mà nhớ con đường nhỏ lát đá cuội với những shop bán hàng kiểu bôhêmiêng tươi tắn trong ánh nắng vàng kem, nhà gỗ xinh xắn bệ cửa sổ đầy hoa phong lữ đỏ và dã yên thảo muôn màu, bầy thiên nga bơi trên làn nước biếc xanh Lucerne, tiếng địa phương đầy những âm tương tự âm "kh" trong tiếng Việt rất đáng yêu, hoa oải hương tim tím thơm vương vấn trong những shop bán hàng tràn ra hè phố nhỏ, những mái nhà nâu lúp xúp bên bờ sông Aare nước xanh ngọc lục bảo ở thủ đô Bern, những góc phố sực nức mùi sôcôla như níu chân khách bộ hành…

Khi viết bài này, tôi đang ngồi nhâm nhi món sôcôla hình con bọ hung mà người bán tặng khi vào một shop bánh kẹo nhỏ xinh trong chuyến đi Thụy Sĩ gần đây nhất, và những kỷ niệm tưởng đã đóng băng trong lòng như tuyết ngàn năm trên núi xứ Alps tự nhiên tan chảy trong tôi. Tôi nhớ đất nước bé nhỏ này quá, trời ạ!

***

Tôi đi, nhớ và yêu tất cả những nơi mình đã ghé qua, nhưng ngoại trừ Việt Nam tôi chỉ thật sự xem nước Anh là nhà, là “home sweet home” của mình. Ở đó có căn phòng nhỏ của tôi nhìn ra khoảng sân sau có cây sồi già rêu bám đầy trên thân tỏa mùi ngai ngái, nơi những cơn mưa nước Anh rả rích đi qua. Sáng sáng lại có một con chim gõ kiến đầu đỏ gõ “tốc tốc” trên cây trước cửa phòng, suốt một thời gian dài đó trở thành chiếc đồng hồ của tôi thay cho tiếng báo thức máy móc vô hồn từ điện thoại di động.

Ở đó, hàng ngày tôi đi bộ đến trường để tiết kiệm tiền xe buýt đắt đỏ ở “nước Anh chém đẹp” (rip-off Britain), băng qua công viên có những bụi cây mâm xôi mùa xuân hoa nở trắng li ti, mùa hè đậu quả tím mọng nước ngon lành. Những cơn mưa luôn kèm theo gió hun hút thổi, bạt cả cây dù tôi cầm trên tay làm cứ vài tháng tôi lại phải mua một cây mới. Có lần mưa lớn, thấy anh bạn thân người bản xứ đứng dưới tán cây cao trong rừng, tôi hớt hải “Đừng đứng đó, coi chừng sét đánh”. Anh bạn cười ngặt nghẽo “Trời, làm như nước nhiệt đới không bằng. Ở đây làm gì có sét” rồi hớn hở mang chuyện này đi kể với gia đình và bạn bè anh. Cũng như hồi tôi ở Sài Gòn, một bạn người Singapore qua chơi thấy lốp bánh xe đốt cháy rừng rực thay cho bảng hiệu bên ngoài một chỗ sửa xe lề đường đã hốt hoảng la “cháy, cháy”, tôi cũng ôm bụng cười rồi mang đi kể với bạn bè như một bằng chứng “người nước ngoài khờ ghê!”

Ở đó, tôi học cách phân biệt giọng địa phương từ khắp nơi, không chỉ giữa giọng Anh với giọng Scotland, xứ Wales và Ailen mà cả giọng từ những thành phố khác nhau, ngày về “trình độ” của tôi đã đạt được mức có thể hiểu những giọng khó nghe nhất từ Newcastle hay Liverpool. Tôi học được sự phân biệt Nam-Bắc rõ rệt ở nước Anh, với miền Nam- vốn giàu có và lịch thiệp với sự hậu thuẫn của thành London- xem dân miền Bắc thô lỗ quê mùa, còn miền Bắc chê dân miền Nam trưởng giả yếu đuối. Những chuyện này thường dân Anh “đóng cửa dạy nhau” nên nhiều người dù sống ở đây lâu năm vẫn khó biết được, trừ những dịp như vào sân vận động xem trận bóng đá giữa hai đội đến từ hai miền khác nhau.

Ở đó, tôi trải qua mùa đông nước Anh dài lê thê với những buổi sáng sương muối bám kín phủ mờ cửa sổ. Những ngày không mặt trời ngủ nướng sợ trễ giờ học, đứa bạn chung nhà và tôi không đi bộ nổi đành lái xe tới trường, trước khi đi phải hì hục cạo lớp sương giá và tuyết bám dày trên cửa kính xe. Những ngày ba giờ chiều trời đã tối mịt, tôi chỉ có chiếc máy nghe nhạc xách tay làm bạn đồng hành trên những con phố vắng người, nghe giọng Keane hát da diết trên radio, da diết đến nỗi sau này khi đã về Việt Nam, mỗi lần nghe bài “This is the last time” tôi lại nghĩ về những ngày ấy.

The last time
You fall on me for anything you like
Your one last lie
You fall on me for anything you like
And years make everything alright
You fall on me for anything you like
And I, no I don't mind

Ở đó, tôi ghé thăm nhà ba mẹ bạn tôi những ngày đầu xuân, khi hoa táo nở bung trắng hồng nhụy rung rinh thơm ngào ngạt khắp những vòm cây. Ngôi vườn xinh xắn cỏ xanh mướt và ong bay vo ve suốt ngày ấy là thiên đường của tôi, với hoa nở tươi tắn và những luống rau giản dị tỏa mùi thiên nhiên tôi say sưa hít căng lồng ngực. Ở đó có mùi thơm nồng nồng ấm áp của hoắc hương, rau xô thơm và gỗ đàn hương, mùi cay cay của đinh hương, rau bạc hà và lá cây linh sam, mùi ngọt ngào của hoa hồng và hoa lan chuông, ngai ngái của cỏ xạ hương. Mấy tháng sau tôi quay lại cây táo đã đậu trái, những trái táo dùng để nấu (cooking apples) to bằng nắm tay, hơi méo mó không mũm mĩm trơn láng, tôi khoái trá mang rổ ra hái mang vào cho mẹ bạn làm món táo hầm thịt bò ngon lành. Hái ở dưới xong, bản tính con nít nhà quê Việt Nam trong tôi trỗi dậy, tôi thoăn thoắt trèo lên cao, mặc kệ ông bạn đứng dưới hết la lối đến năn nỉ.

Ở đó, tôi đã sống những ngày tháng vừa êm đềm vừa rộn rã, những ngày tháng rất thật thời tuổi trẻ của tôi…