Khi bắt đầu biết chút ít về địa lý và văn hóa thế giới, tôi luôn tưởng tuợng vùng Scandinavia với những ngôi làng êm đềm bên hồ nước lặng, nhà gỗ- nhất thiết phải bằng gỗ kia- vuông vắn nhỏ xinh như hộp diêm có những đứa bé tóc vàng chạy giỡn bên ngoài, lá vàng rắc trên khoảng sân rộng bên trong hàng rào sơn trắng toát.
Bởi vậy, khi đến Stockholm, thủ đô của Thụy Điển, cũng là thành phố lớn nhất Bắc Âu, tôi thực sự thất vọng. (Có lẽ cũng giống như khách du lịch phương Tây “tơ tưởng” về một Việt Nam có cổng làng, giếng nước, xe bò chở rơm và đồng lúa xanh mướt sẽ thấy thất vọng khi đến Sài Gòn). Stockholm mơ màng với phố cổ đẹp như tranh vẽ, những con sông xanh biếc và bến cảng có những con thuyền sơn xanh trắng neo bên bờ. Nhưng thành phố lịch lãm này quá khác Bắc Âu trong trí tưởng tượng thời thơ ấu của tôi.
Chỉ cách thủ đô 40 km, Sigtuna là cả một thế giới khác- thế giới đặc trưng Scandinavia trong giấc mơ “nhà quê” của tôi. Đây cũng là vùng đất xưa nhất Thụy Điển, ra đời từ năm 980 dưới thời vua Erik Segersall và đến nay vẫn giữ lại những nét thời kỳ “khẩn hoang”. Xe buýt đi ngang một hồ nước trong vắt, màu nước hơi xám nhạt vì trời đầy mây, những ngôi nhà gỗ vuông vắn rải rác và những chiếc thuyền câu cá không có chủ neo bên bờ phía xa xa. Tôi thốt lên: “Đây rồi! Đúng là mình đang ở Scandinavia!” Anh bạn người Anh thờ ơ: “Ở Stockholm mấy ngày rồi mà không biết đó cũng là Scandinavia hả cô nàng ngớ ngẩn?”. Anh học cùng trường đại học với tôi, đi Thụy Điển chuyến này với mục đích chính để gặp và làm quen con gái Bắc Âu tóc vàng mắt xanh mảnh khảnh xinh đẹp nổi tiếng thế giới, không phải hoài cổ tìm lại giấc mơ Scandinavia như tôi, nên tôi chẳng buồn cãi lại.
Xe buýt thả chúng tôi xuống ngã tư vắng vẻ, và khi đứng nhìn quanh quất, quả thật chúng tôi không biết bắt đầu từ đâu. Sigtuna nhỏ bé và yên tĩnh đến mức khó tin, giống một ngôi làng hơn khu phố. Bên trái nơi chúng tôi đứng, hồ nước lặng như tờ cây cối um tùm nghiêng bóng, (mãi sau này mới biết đó là một nhánh của hồ Malaren chảy qua nhiều thành phố Thụy Điển), bên phải là những ngôi nhà giản dị với dân địa phương tản bộ đi mua sắm. Chúng tôi băng qua đường đến hồ qua bãi cỏ còn đọng những giọt mưa buổi sáng vỡ ra dưới gót chân. Không gian yên ắng có thể nghe tiếng chim chóc chuyền trên nhánh cây hót líu ríu. Thỉnh thoảng con sóc nhỏ từ một hốc cây chạy ra, thấy người lại vội vã chạy đi đâu mất. Bên kia hồ, chúng tôi bắt gặp Strand Galleriet, quán cà phê và gallery tranh thật dễ thương có hoa thường xuân leo trên mái và ống khói gạch nung, với diềm cửa đỏ duyên dáng và bụi hoa tươi cũng cùng màu đỏ tươi tắn nở dưới bậu cửa sổ. Hàng rào gỗ nâu chỉ để làm duyên hơn che chắn, lấp ló mấy bộ bàn ghế sắt kiểu cách sơn trắng kê phía trong bên những búi hoa tím li ti. Nếu thu nhỏ quán cà phê- gallery này lại gấp vài chục lần, có lẽ trông không khác mấy một bộ đồ chơi lắp hình xinh xẻo của trẻ con.
Để vào trung tâm khu phố, chúng tôi đi ngang qua những ngôi nhà quét vôi vàng và nâu, có hàng rào trông hao hao giậu chè tàu của đồng quê Việt Nam. Bên ngoài khoảng sân cỏ rộng thênh thang xanh um, cây táo nặng trĩu nghiêng cành rụng trái xuống cỏ. Có những trái táo vừa chuyển màu từ xanh sang vàng, có trái đã ngả vàng cam, có trái đỏ ối lấp ló giữa tán lá như “trêu ngươi”.
Vào đến Storagatan, con phố chính của thị xã, tôi thích thú bước trên con đường lát đá cuội mà cô hướng dẫn trong văn phòng du lịch cho biết không thay đổi bao nhiêu so với thời cướp biển Viking còn đi rảo bước cũng chính trên đường phố này nhiều trăm năm trước. Màu sắc nhà cửa ở đây cũng thật hài hòa, nếu nhà này sơn hồng, nhà bên cạnh sẽ sơn màu vàng bơ, và căn tiếp theo màu xanh lá nhạt. Đặc biệt, ở Sigtuna không thấy nhà nào cao quá hai tầng, tất cả đều nhỏ nhắn và khu phố mua sắm còn có thêm những mái vòm vải hơi cong cong điệu đàng. Không biết vào thời Viking ở đây có treo … cờ cướp biển không, nhưng ngày nay đâu đâu cũng thấy treo cờ Thụy Điển màu xanh da trời kẻ sọc vàng mặc dù chúng tôi đến vào một ngày vắng, không phải dịp lễ hội nào.
Thật ra, thị xã chỉ với vài ngàn cư dân này có một vai trò quan trọng trong lịch sử Thụy Điển nhiều hơn ta tưởng. Đây là nơi xưa nhất trên toàn lãnh thổ đất nước này, từng là trung tâm hoàng gia và thương mại trong suốt 250 năm, rất lâu trước khi Stockholm có mặt trên bản đồ thế giới. Đây cũng là nơi những đồng xu đầu tiên của đất nước lớn nhất Scandinavia này được chế tạo nên, 1.000 năm trước khi liên minh Châu Âu cho ra đời đồng tiền euro mà Thụy Điển cho đến giờ vẫn chưa chịu gia nhập.
Chuyến đi Sigtuna sẽ không trọn vẹn nếu bạn quên ghé qua Tant Bruns, quán cà phê trong ngôi nhà còn được giữ gìn xưa nhất ở đây, từ thế kỷ 17. Bên ngoài quán làm bằng thứ gạch đỏ au, vuông vức chắc nịch và to gấp nhiều lần loại gạch nung hiện đại. Cánh cửa gỗ mở hé, mái ngói lợp đã phủ hàng trăm năm rêu xanh (rêu thật chứ không phải rêu mọc từ cháo và axit mà các đoàn làm phim dựng nên để tái hiện cảnh cổ xưa). Đặc biệt bức tượng bà lão mặc đồ miền quê Thụy Điển, cặp kính lão trễ xuống sống mũi ngồi phía trước quán là hình ảnh đặc trưng có mặt trong những tấm postcard của Sigtuna.
Bên trong không còn chỗ nên chúng tôi ngồi uống cà phê với bánh ngọt phết mứt bên ngoài, trên một bộ bàn ghế gỗ sơn đen có tay vịn và chân đứng sơn trắng đỏm dáng, không biết có phải một ví dụ minh họa của trường phái Swedish grace (sự duyên dáng kiểu Thụy Điển) nổi tiếng thế giới chăng? Khoảng sân nhỏ mọc những giậu cây leo đơn giản, hốc cây xưa xù xì được tận dụng trồng những búi hoa be bé, hoa cũng mọc từ những giàn treo bằng đất nung đu đưa trên tường trắng sau lưng ghế. Bánh và cà phê ở đây không thật đặc sắc, có lẽ người ta vào đây một phần vì không khí xưa không dễ tìm ở bất cứ nơi đâu, một phần vì những cô phục vụ nhã nhặn tươi cười hơn vì thức uống.
Trước khi chúng tôi về, thấy tôi có vẻ là khách du lịch cô phục vụ dẫn vào xem bên trong quán cho biết. Ngôi nhà được xây thấp lè tè, không hiểu nổi những người Bắc Âu vốn nổi tiếng cao lớn nhất thế giới làm sao có thể bước thẳng vào đây mà không đụng đầu. Tôi hỏi cô phục vụ cao dong dỏng có khi nào vì vội mang nước ra cho khách mà bị đụng đầu vào cửa không, cô cười khanh khách như thể câu nói của tôi hài hước lắm mặc dù tôi hỏi nghiêm túc, rồi bảo cô chưa bị lần nào. Bên trong rất ấm cúng với ánh sáng vàng mờ mờ từ những bóng đèn xưa duyên dáng trên tường, lao xao tiếng nói cười. Tôi nhất định lần tới sẽ ngồi bên trong.
Chúng tôi lại rảo bước trên những con đường vắng vẻ quanh co, qua những cửa hàng bán đồ “điền viên” trưng bày những hàng mẫu bằng gỗ bên ngoài. Tôi xuýt xoa trước shop bán những đồ liên quan đến hàng hải và biển, rất nên thơ trên thềm rắc đầy lá vàng. Vật giá Bắc Âu rất đắt đỏ nhưng tôi cũng vào chọn được cho mình một mẩu gỗ trang trí treo trước cửa phòng, khắc dòng chữ “Valkommen” (Welcome trong tiếng Thụy Điển) có con chim hải âu bằng gỗ đậu ở trên. Lòng vòng hồi lâu, tôi đi lạc vào một con đường hẹp và bắt gặp một cảnh tượng đáng nhớ: bên trong hàng rào sơn trắng toát có một bông hồng khổng lồ to hơn tô canh nở trong vườn, cành trĩu cả xuống dưới sức nặng của hoa. Khí hậu mùa hè chuyển sang thu an hòa nên hoa trái vào độ “viên mãn”, nhìn mướt mát thật thích mắt.
Trên đường lên đồi lá vàng xào xạc, chúng tôi băng ngang một tảng đá cổ sừng sững dưới vòm cây. Sigtuna là nơi có đá cổ còn sót lại nhiều nhất Thụy Điển. Đây là một trong số hàng trăm tảng đá được dựng lên từ thế kỷ 11 bởi những gia đình giàu có và thợ làm nghề trong vùng, trên khắc những mẫu tự cổ xưa bây giờ không còn dùng nữa. Nếu bạn thật sự yêu thích lịch sử, có thể đến quầy thông tin du lịch trên đường Storgatan để được nhận một bảng giải nghĩa từng mẫu tự, sau đó tự mày mò đọc trên các tảng đá ấy.
Nhưng tôi thích những gì xưa… vừa vừa và đỡ tốn công nghiên cứu hơn nên rất hào hứng khi thấy căn nhà mộc mạc dây thường xuân đỏ sẫm leo kín trên tường. Ánh nắng cuối ngày hắt xiên xiên trước thềm và tán cây cao gầy lêu đêu lá vàng rũ bóng mái ngói đỏ làm tăng thêm vẻ thi vị. Nếu ngay lúc đó có cô gái mặc đồ miền quê Nordic xưa có tạp dề trước ngực, một tay cầm bó hoa cỏ mới hái, tay kia ôm mớ rơm vàng bước ra từ căn nhà ấy, chắc tôi cũng không lấy làm ngạc nhiên.
Chúng tôi leo lên đồi cao, chân dẫm dưới lá vàng xao xác. Scandinavia vào thu sớm nên khi những nước Châu Âu khác cây cối còn xanh um, Sigtuna đã ngập trong lá vàng óng hay vừa chớm từ xanh sang vàng. Nắng hoàng hôn uốn lượn trong rừng lá, như có ai lấy cọ sơn dầu phết những đường sơn vàng thật hòa hợp với bức tranh thiên nhiên.
Lên tới đồi cao, tôi ngồi duỗi chân trên chiếc ghế gỗ, nghe chim hót ríu ran và phóng tầm mắt nhìn ra những mái nhà thưa thớt ống khói lô nhô lẫn trong lá vàng và hồ Malaren trải dài bên dưới, trông xa mặt hồ phẳng lặng như phủ một lớp băng mỏng.
Giấc mơ Scandinavia của tôi…
